Cmentarz Ofiar Gór – Życie pisane górami

artykuł: „Martwym na pamiątkę, żywym ku przestrodze” / data publikacji: 14.10.2010 / aktualizacja: 27.07.2017

Wraz z nadejściem jesiennych miesięcy zbliża się dzień, w którym jak co roku, podążymy na groby najbliższych, zapalić symboliczny znicz, zatrzymując się na krótką chwilę w codziennym pędzie za sprawami doczesnymi, by wspomnieć ich życie. Ten dzień to zbliżające się Święto Zmarłych. I zapewne jak co roku, wieczorem tego dnia niebo rozbłyśnie czerwono – złotą łuną od blasku płonących świec na cmentarzach. I o tych ostatnich chciałbym właśnie napisać kilka słów, są bowiem w Polsce i Słowacji trzy wyjątkowe cmentarze poświęcone w całości ludziom żyjącym dla gór, wnoszących wielki wkład w ich poznanie i eksplorację, a wreszcie często tragicznie w nich ginących. Są to symboliczne cmentarze ofiar gór.

Cmentarz Ofiar Gór pod Osterwą

Pierwszy z nich, bodajże najbardziej znany, gdzie zgromadzono tablice upamiętniające wielkie górskie ikony, to cmentarz Ofiar Gór u stóp Słowackich Tatr Wysokich (Symbolický cintorín pri Popradskom plese). Zlokalizowany jest na wysokości 1523 m n.p.m. nie opodal Popradzkiego Stawu (Popradske pleso), w Dolinie Złomisk, należącej do Doliny Mięguszowieckiej, na zboczach szczytu Osterwa (Ostrva 1978 m n.p.m.).

Cmentarz powstał w latach 1936-1940. Pomysłodawcą i inicjatorem powstania był czeski narciarz, taternik, oraz malarz – Otakar Štáfl. Wniósł on również namacalny wkład w wygląd cmentarza. W jego centralnej części stoi zaprojektowana przez niego kapliczka. W niej znajdował się obraz, który niestety nie dotrwał do czasów współczesnych. Znajdowała się na nim sygnaturka, która dziś stała się mottem przewodnim nekropolii: „Martwym na pamiątkę, żywym ku przestrodze”.

zdjęcia od lewej: Drewniany krzyż Detva – Józefa Fekiača Šumniego / Pamiątkowa tablica Klimka Bachledy

Cmentarz z założenia ma upamiętniać życie i śmierć ludzi, którzy swe losy związali z górami. W przeważającej większości są to nazwiska ludzi związanych z Tatrami, lecz nie tylko, znajdują się tam bowiem tablice pamiątkowe poświęcone takim postaciom jak: Jerzy Kukuczka, Wawrzyniec Żóławski, oraz niedawno dodana tablica, poświęcona tragicznie zmarłemu Piotrowi Morawskiemu. Łącznie znajdziemy tam ponad 270 tablic, upamiętniających 400 ludzi. Całość cmentarza została podzielona na trzy główne części. W pierwszej z nich zgromadzono tablice, które wcześniej znajdowały się w różnych częściach Tatr, umieszczane w nich przez członków rodzin zmarłych. W kolejnej części ulokowano drewniane krzyże wykonane przez słowackiego rzeźbiarza ze wsi Detva – Józefa Fekiača Šumniego. Wśród tablic można znaleźć wiele polskich nazwisk, w tym: Klemensa Bachledę, Jana Długosza, Mieczysława Karłowicza, Witolda Wojnara, braci Biedermanów. Z talblic dodanych niedawno, pilotów którzy zginęli na służbie TOPR-owskiego „Sokoła”: Bogusława Arendarczyka i Janusza Rybickiego.

Tablice pamiątkowe zgromadzone na cmentarzu pod Osterwą

Szlaki:

Do cmentarza prowadzą szlaki turystyczne z miasta Szczyrbskie Jezioro (Štrbské Pleso). W rejon cmentarza prowadzi kilka tras:

Szczyrbskie Jezioro – Mięguszowiecka Dolina – Popradzki Staw

początkowo czerwonym, następnie zielonym, a po dotarciu do Popradzkiego Stawu – żółtym, łączny czas przejścia do cmentarza: 2 godziny 25 minut / powrót: 2 godziny 10 minut

Stacja kolejki elektrycznej w Szczyrbskim Jeziorze-Mięguszowiecka Dolina-Cmentarz Ofiar Gór

przez większość drogi szlakiem niebieskim, dopiero w rejonie Popradzkiego Stawu przechodzimy na prowadzący do cmentarza szlak żółty, czas przejścia do nekropolii: 1 godzina 25 minut / powrót: 1 godzina 10 minut.

Symboliczny Cmentarz Ofiar Tatr Zachodnich

Kolejna z nekropolii związywanych z ludźmi którzy zginęli w górach. W odróżnieniu jednak od cmentarza pod Osterwą, dużo młodszy, oraz poświęcony w całości ludziom którzy zginęli w Tatrach Zachodnich. Utworzony został w 1995 roku. Wydarzeniem które wpłynęło na jego powstanie był tragiczny wypadek jakiemu uległ słowacki minister, który zginął w słowackich tatrach zachodnich wraz z córką, przysypany lawiną.

zdjęcia od lewej: Brama wejściowa do cmentarza / Tablica na kamiennej płycie z miejscami na tabliczki z nazwiskami ofiar

Cmentarz zlokalizowano w Dolinie Żarskiej, w bezpośrednim sąsiedztwie schroniska w Dolinie Żarskiej, przy zielonym szlaku wiodącym ze schroniska na Banówkę. Początkowo, w roku 1995 na cmentarzu znajdowało się 80 tabliczek z nazwiskami osób, które zginęły w słowackich tatrach zachodnich. W 2009 było ich już 114. Jednak wciąż jest to nie pełna lista ofiar, bowiem nazwiska te zebrano jedynie z pośród tych osób które zginęły po słowackiej części tatr, pomimo że założenia cmentarz swym zasięgiem ma obejmować całość tatr zachodnich. Do cmentarza wchodzi się poprzez drewnianą bramę. Tuż za bramą ulokowano drewniany, sześciometrowy krzyż, oraz drewnianą konstrukcję dzwonnicy. Znajduje się tam również kilka drewnianych rzeźb, kamienna płyta, na której umieszczono metalową tablicę z miejscem na tabliczki z nazwiskami zmarłych, oraz kilka symbolicznych nagrobków.

Szlaki:

Z parkingu u wylotu Żarskiej Doliny (obok chaty Koźlar) gdzie dojeżdżają autobusy SAD – do schroniska położonego tuż obok cmentarza – Żarskiej Chaty: 2 godziny 15 minut / powrót: 1 godzina 45 minut

Symboliczny Cmentarz Ofiar Gór w Karkonoskim Parku Narodowym

Położony na wysokości 1300 m n.p.m. w górnej części kotła Łomniczki, na skalistym zboczu masywu Kopy (1377 m n.p.m.) w Sudetach Zachodnich, na terenie Karkonoskiego Parku Narodowego. Jego powstanie zainicjowane zostało przez Koło Przewodników Sudeckich z Jeleniej Góry. Idea która nimi kierowała, była podobna do tych które przyświecały powstaniu dwóch już opisanych nekropolii. Miejsce to miało upamiętniać ludzi którzy tragicznie zginęli w górach, szczególnie tych którzy związani byli z tym rejonem górskim, lub wnieśli znaczący wkład w rozwój turystyki w Karkonoszach.

Cmentarz ulokowano na skalnym występie, w ścianie Kotła Łomniczki, co dodatkowo podkreśla niepowtarzalną górską atmosferę, oraz nadaje wyjątkowość temu miejscu. Nieopodal przebiega, bardzo popularny wśród turystów – czerwony – główny szlak sudecki, z Karpacza na Śnieżkę. Przyczynia się to znacząco do popularności tego miejsca. Obok nekropolii, na wąskim występie, ustawiono stalowy, 250 centymetrowy krzyż, pod którym znajduje się napis: Ofiarom Gór. W pobliżu ulokowano tabliczkę z motem: „Żyli w górach – w górach pozostali”. Otwarcie cmentarza miało miejsce 10 sierpnia 1986 roku podczas corocznego święta przewodników. Ciekawostką jest że znajduję się na nim tablica pamiątkowa na której widnieje motto: „Martwym na pamiątkę, żywym ku przestrodze” które zostało zaczerpnięte z słowackiego cmentarza pod Osterwą.

Tablice pamiątkowe na cmentarzu w Koltle Łąmniczki w Sudetach widoczna tablica z mottem zaczerpniętym z słowackiego cmentarza pod Osterwą.

W ostatnich latach pojawiło się trochę kontrowersji wokół cmentarza, mające związek z ulokowaniem na nim tablic pamiątkowych odwołujących się do ludzi, których śmierć nie miała miejsca bezpośredni w górach, ani w wyniku powiązanej działalności górskiej. Sprowokowało to powstanie pytania – kto powinien, a kto nie, być na takim cmentarzu upamiętniany. Ludzie Ci bowiem nie zginęli co prawda bezpośrednio w górach, lecz poświęcili im większość swego życia. Dyskusja wokół tego pytania podzieliła opinię na dwa fronty, a wątpliwości pozostały nie rozstrzygnięte do dnia dzisiejszego.

Szlaki:

Karpacz Biały Jar – Dolna stacja wyciągu na Kopę – Kopa – Schronisko Dom Śląski – Droga Jubileuszowa – Kocioł Łomniczki – Dom Śląski – Kopa – Górna stacja kolejki na Kopę – Karpacz Biały Jar*

*powyższy szlak można pokonać za pomocą wyciągu krzesełkowego, wówczas czas przejście wyniesie około: 2 godzin, lub pieszo: 4 godzin 25 minut

Śmierć…jakże często o niej mówimy, ale jakże często myślimy tak naprawdę…rozpatrujemy ją w kategoriach czegoś co dzieje się gdzieś daleko, poza nami, nie dotyczącego nas. Słyszymy o niej codziennie w wiadomościach telewizyjnych, radiowych, czasem na ulicy, od sąsiadów i znajomych. Bezwiednie mijamy klepsydry wiszące na ścianach kamienic…śmierć której nie widzimy, jest wokół nas.

Wypełnia nasz świat, nasze życie, tak samo jak wypełnia go życie. Bowiem te dwa antagonizmy, nie mogą istnieć bez siebie nawzajem. Śmierć jest częścią życia, jego końcem, a równocześnie początkiem innego…i choćbyśmy jak bardzo starali się o niej nie pamiętać, odrzucać jej bliskość, jest to rzecz równie naturalna jak samo życie i jedyna z rzeczy której możemy być pewni że doświadczmy.

Śmierć jako taka nie oznacza jednak że wraz z naszym życiem, przemijamy tu na ziemi my sami, popadając w zapomnienie, bowiem będziemy trwać nadal, w sercach i umysłach ludzi z naszego otoczenia, rodziny, znajomych – non omnis moriar – nie wszystek umrę…dlatego właśnie pamiętajmy o tych którzy odeszli z tego czasu i świata, nie pozwólmy odejść pamięci o nich, o ich życiu, oraz dokonaniach. Pamiętajmy o nich choć w tym jednym wyjątkowym dniu, jakim jest Święto Zmarłych.

Zapalając znicz za zmarłych bliskich, zapalmy jeszcze jeden za tych których nie znaliśmy, ale którzy tak wiele wnieśli swym życiem, zapisując się na stałe w historii eksploracji gór, pamiętajmy o wielkich górskich ikonach, którzy odeszli do końca wierząc w sens, oraz robiąc to co kochali.

W artykule wykorzystano fotografię pochodzące z zasobów Wikipedii. Udostępniane w ramach publicznej licencji o prawach autorskich GNU Free Documentation License wersja 1.2, lub nowsza. Dziękuję autorom za ich udostępnienie. Niniejszych zdjęcia, oraz zawarte w artykule materiały wolno rozpowszechniać, kopiować, oraz tworzyć dzieła pochodne, z wyłączeniem zastosowań komercyjnych, oraz zachowaniem informacji o autorze i ich pochodzeniu.

<< POWRÓT

artykuł: „Martwym na pamiątkę, żywym ku przestrodze” / aktualizacja: 27.07.2017 stron 1

tekst i opracowanie: Sebastian Nikiel